Aylaker İdalgo Lamançalıq Don Kihot Orıs Telenen Audarğan Qurmanğazı Qaramanulı - E - 28

Söytse de, Lotarionıñ auzın aştırmay qoyğan Kamillanıñ boyındağı ezge qasietterdeñ paydası yekeue üşen de zeyänğa şıqtı, öytkene, auızğa qaqpaq qoyılğanımen, oyğa buğau salınbağan yede: ol Kamillanıñ tere adam tügel märmär müsende de özene ğaşıq qıla alatın ädeme ajarı men jan sululığına tän ğajayıptarın tamsana tamaşalay alatın. Kamillamen söylesuge ties bolğan uaqıt aralıqtarı kezende Lotario odan köz audara almay, mahabbatına qanşalıqtı layıqtı yekene jayında oy keşeten; osı oy onıñ Anselmoğa degen adaldıq sezemen bertendep ığıstırıp şığara bastadı, sonı sezgende qalanı tastap, Anselmo özen körmeyten, öze de Kamillanı köre almaytın jaqqa qaray ketuge san märte oqtaldı da, beraq suluğa suqtana köz tegep otırğan kezde tabatın jan raqatı onı yeşqayda jebermey, tabandatıp qoydı. Kamillanıñ sululığına süysenep jan raqatın tabuğa yelektereten sezemde yende qayta bastan keşpeu üşen, bul sezemde boyında tunşıqtıru üşen öz-özemen arpalısıp-aq baqtı; özemen-öze oñaşa qalğan sätterde ol munı sandıraqqa bağaladı; özen-öze zalım, yeke jüzde dos, tepte azğın hristian dep te atadı; san-sapalaq oy keşep, Anselmo men özen salıstırumen boldı, beraq nätijesende bärene kenäle — bunıñ, Lotarionıñ, ustamsızdığı yemes, Anselmonıñ yesuastığı men astamşılığı degen tujırımğa terele berde, adamdar aldında aqtala alatınınday, qudaydıñ aldında da aqtala alsa, onda künäse üşen yeş qam jemeuene bolatınına sende.
Kamillanıñ köruge köz kerek ajarı men jan sululığı, sonday-aq aqılsız küyeueneñ arqasında oñtayı kelgen jağday Lotarionıñ adaldığınan jurnaq ta qaldırmadı; söytken soñ, Anselmo ketkennen keyen arada üş kün ötkende, öz telegen tunşıqtıru maqsatındağı arpalıstan jeñelep, tek quştarlığınıñ ğana jetegene yergen ol, sonşalıqtı tolqu üstende jäne sonşalıqtı ıntızarlıqpen Kamillağa süyespenşelek sezemen ağıl-tegel aqtara bastadı: ne qıların belmey yese şıqqan Kamilla ün-tünsez ornınan turdı da, bölmesene ketep qaldı. Alayda, onıñ salqındığı Lotarionıñ ümeten üzgen joq, öytkene ümet mahabbat sezememen ber mezgelde payda boladı, — keresenşe: onıñ ıqılas böletenene degen ümete burınğıdan da arta tüste. Al, Lotariodan mundaydı ömere kütpegen Kamilla ne esterde belmede; aqırı oylana kelep, oğan süyespenşelek sezemen qayta aqtaruğa sıltau tauıp beru jäne mümkendek jasau äre qaterle, äre ädepsezdek bolar dep tauıp, Anselmoğa mınaday mazmunda hat jazıp, malay arqılı berep jeberuge täuekel yette — jäne onı sol küne keşte attandırıp ta ülgerde:
HHHEÜ tarau
Munda Päruaysız äuestek jayındağı hikayat odan äre jalğasadı
“Äskerdeñ qolbasşısız, qamaldıñ komendantsız qalğanı jaman desede, — al men, äldenendey ber tosın jağdaylar tap kelmese, jas kelenşekteñ küyeuenen ajırap qalğanı odan da jaman der yedem. Qasımda joqtığıñız mağan öte auır tiep tur jäne ber-beremezden qol üzep qalğanımızdıñ qiınşılığı sonday, tez arada kelmeseñez, ata-anamnıñ üyene barıp turuğa, üyeñezde küzetşesez qaldıruğa mäjbür bolam, öytkene mene küzetuge qaldırğan adamıñız, — yeger bul şınımen küzetşe bolsa, — Sezge qatıstı närseden göre özeneñ raqat-qızığı jayında köberek oylaytın sekelde. Aqıldı adamsız ğoy, ne aytpaq bolğanımdı onsız da tüsenersez, onıñ üstene buğan tağı berdeñe qosudıñ öze mağan jaraspaydı-aq”.
Hattı oqıp şıqqan Anselmo Lotario eske keresken yeken, al Kamilla, şaması, Lotariomen ara qatınasın bunıñ, Anselmonıñ, öze eştey qalağanday qalıpta ustap tur yeken, dep tüyde; bul habarğa qattı quanğan ol qanday da ber sebeppen bolsın üyde tastap ketpeuen, öytkene uzamay barıp qalatının Kamillağa aytıp baruğa ämer yette. Anselmonıñ jauabı Kamillanı tañğaldırdı, burınğıdan da beter abdırap kette, öytkene üyde qaların älde ata-anasına bararın belmegen-de — qalayın dese, ar-namısın qaterge baylauı ıqtimal, keteyen dese, küyeueneñ sözene qulaq aspağan bop şığadı. Aqır soñında öze üşen yeñ auır joldı tañdadı, atap aytqanda — üyde qaluğa jäne qızmetşe-kütuşelerdeñ sıpsıñına jol bermeu üşen Lotariomen jüzdesuden qaşqaqtamauğa bekende; Kamilla yende jubayına älgendey hat jazıp jebergenene ökene bastadı: Lotario bunıñ tarapınan äldenendey jeñel menez bayqap, ädepten attauına sol türtke bolğan-au dep oylap qala ma dep qorıqtı. Beraq, päk-tazalığına nıq senemde ol, jaratqannıñ järdeme men öz aqıl-yesene arqa süyemekke bekende, al aqıl-yese Lotario özene qanday saual qoymasın meyle yeşqanday jauap bermeuen, bul jağdayat köñelene alañ kergezbeue üşen jäne urıs-keres şıqpauı üşen küyeuene yende yeşteñe habarlamauın jön körep turğan, — onı az desek, Kamilla yende küyeue özenen älge hattı nelekten jazğanın surağanda Lotarionı qalay aqtap aluğa bolatının da oylastıra bastağan-dı. Tığırıqtan jol tabar uşqır qeyäl deuden göre aqjürektek aynası deuge keleñkereyten osınday oydıñ jetegendege Kamilla yerteñene Lotario sözene qulaq tostı, al anau müldem örekpep kette, nätijesende Kamillanıñ şıdamdılığı şatqayaqtay bastadı; söytep, Lotarionıñ jılauı men jalbarınuı oyatqan jan aşırlıq pen mahabbat meyeremen añdatarlıq äldene bayqalıp qalması üşen, qarapayımdılığına bağıp közen taydıruına tura kelde. Bunıñ bäre Lotario nazarınan qalıs qalmadı, qanın qızdıra tüste. Aqır ayağında, Anselmonıñ joqtığın paydalanıp, qorşau şeñberen odan äre tarıltqandı jön körde, söytken soñ sululığın äspetteyten ädeme sözdermen qarulanğan ol Kamillanıñ ataqqumarlığına şabuıl jasadı, öytkene sululardıñ jüregende orın tepken dañqqumarlıq munaraların maqtau men madaqqa maytalman auız somdağan därepteuler ğana jedel türde küyretep, jermen-jeksen yete alatın. Solay bolıp ta şıqtı: oq-därene ayamay jumsağan Lotario onıñ ustamdılıq jartasınıñ astın asqan yeptelekpen üñgegene sonşa, tepte Kamilla märmärdan qaşap jasalğan künde de, bäreber qulamay tınbaytın yede. Lotario jıladı, jalbarındı, uäde berde, jağımpazdandı, qasarıstı, aldausırattı — osınıñ bären bar ıntı-şıntısımen jäne şınayı ıqılaspen estegene sonşa, Kamillanıñ uyalşaqtığı umıt boldı, söytep Lotario öze onşa ümet yete qoymağan, beraq arman yetken jeñesene jette.
Kamilla berelde; berelde Kamilla; beraq Lotarionıñ dostıq sezeme de tötep bere almağanda, buğan tañdana qoyarlıq ne bar? Mahabbat ıntızarlığınan qutılu üşen odan tek aulaqqa qaşu ğana qajet bolatının, munday äleuette duşpanmen alısuğa yeşkemneñ täuekel yetpegene jön yekenen, öytkene onıñ adami küşene quderetteñ küşe ğana toytarıs bere alatının anıq tanıtatın ber mısal osınday. Hanımnıñ joldan tayğanın jalğız tek Leonella ğana belde, sebebe satqın dostar men jaña naqsüyerler ataulınıñ bäre onıñ nazarınan tıs qalmaytın. Kamillanıñ aldında öz sezemeneñ bağasın tömendetep aludan jäne köñel qalauımen yemes, kezdeysoq jäne ğayıptan qolına tüsergen yeken dep oylap qaluınan qorıqqan Lotario oğan Anselmonıñ äureşelege jayında da, onımen tabısu üşen özene, Lotarioğa, mümkendek jasağanı jönende de jumğan auzın aşqan joq.
Arada berneşe kün ötkende Anselmo üyene oraldı, üyene keluen kelgenemen saqtauğa meylenşe salğırt qarağan, beraq barınşa joğarı bağalaytın närseseneñ ornı üñereyep turğanın añğarmadı. Sol boyda Lotarioğa attanıp, onı üyenen taptı; yekeue quşaqtasıp köreste, sodan soñ Anselmo ne jañalıq barın, ömer sürue kerek pe älde öle bergene jön be, ne esteue keregen suradı.
— Jañalıq sol, Anselmo dosım, — dep jauap qattı Lotario, — jubayıñ ülge tutuğa jäne külle adal äyeldeñ äuliese boluğa layıq jan yeken. Oğan arnap aytqan sözem dalağa kette, uädeleremde qulağına da elmede, sıylıqtarımdı qaytarıp tastadı, aldamşı köz jasımdı körep eşek-selese qatqanşa külep aldı. Qısqasın aytqanda, Kamilla degen — sululıqtıñ şırqau şıñı, adaldıqtıñ qaynar bulağı, ädeptelekteñ, qarapayımdılıqtıñ jäne jebe tüzu äyelderge abıroy men baqıt äkeleten basqa da barlıq ezge qasietteñ qoyması. Aqşañdı qaytıp al, dosım, mene mınau, onıñ qajete bolmadı, öytkene Kamillanıñ berektege sonday, sıylıq pen uädege ilekpeyde, — ol üşen bul şekten tıs jierkeneşte närse. Osını qanağat tut, Anselmo, jañadan sınaq jasaymın dep äurelenbe. Küyeueneñ jubayına qatıstı tuındaytın jäne tuındauı mümken senemsezdek pen kümän teñezen sen tezeñnen keltermey-aq keşep ötteñ, yendeşe jaña qauep-qaterdeñ şalqar teñezene qayta şığıp basıña bäle ezdeme, terşelek teñezenen jüzep ötueñ üşen jaratqan iemez bergen kemeneñ berektege men bekemdegen tekserude basqa jetekşege jükteuşe bolma, — iä, sen özeñde tınış aylaqqa kelep jettem dep yesepte, jan tınıştığınıñ zäkeren tasta da, tañdaulılardıñ da tañdaulısı töleuge ties, tölemeske lajı joq qarızdı suray kelgenşe sol jerde tura ber.
Lotarionıñ söze Anselmonı ayrıqşa qanağat sezemene bölede, buğan abızdıñ dualı auzınan şıqqan sözdey sende; äytkenmen, ol dosınan äuesqoylıq üşen bolsa da jäne uaqıttı qızıqtı ötkezu üşen bolsa da bul esten berjola qol üzbeuen suradı; bolaşaqta, ärine, osınşalıqtı aq ter, kök ter äreket jasamay-aq qoyuıña boladı, dede ol, beraq, yende onıñ, Anselmonıñ, jalğız ğana telege — Hlora degen bürkenşek yesemmen Kamillağa arnap madaq öleñ jazılğanı, al öze Kamillağa Lotario ber hanımğa ğaşıq bop qalıp, onıñ qarapayımdılığın yeskerep, ädeptelek saqtau üşen onı osı yesemmen jırğa qosıp jür demek; yegerde Lotarionıñ öleñ şığaruğa qulqı bolmasa, öze-aq şığarıp bere aladı.
— Öytep äurege tüspey-aq qoy, — dep qarsılıq belderde Lotario, — öytkene, muzalar mene onşa jatırqamaydı, sirek te bolsa jüz körsetep turadı. Yendeşe, ğaşıqtıq dertene şaldıqqanım jayında älgende aytqandarıñnıñ bären Kamillağa jetkeze ber, al öleñde jazuın men jazıp şığam, arnau ieseneñ özendey keleste bolmasa da, äyteuer şama-şarqım jetkenşe täuer ğıp jazarım anıq.
Yesalañ dos pen satqın dos yekeue osığan bätualastı; üyene qaytıp oralğan Anselmo bolsa, osı uaqıtqa şeyen surau salmay Kamillanı qattı tañırqatıp jürgen närsene, atap aytqanda, ananday hattı jazuğa ne türtke bolğanın suradı. Kamilla oğan Anselmo üyde joqta Lotario özen yerkendeu ustay ma dep qalğanın, beraq artınan ol oyınan aynığanın, solay körengen şığar dep şamalaytının, öytkene Lotario qazer özenen qaşqaqtap, oñaşa qaluğa qulşınbaytının habar yette. Anselmo buğan jauap retende, munday küdekpen berjola qoş aytısuı keregen, sebebe Lotarionıñ ber aqsüyek äuletten şıqqan qızğa ğaşıq bop, onı Hlora dep atap öleñ şığarıp jürgenen qulağı şalğanın, tepte ol bereuge ğaşıq bolmağan künde de Lotarionıñ adaldığına jäne yekeueneñ arasındağı qıl ötpes dostıqqa kümän kelteruene negez joqtığın ayttı. Yeger Lotario Hlorağa ğaşıqtığı jalğan yekenen, bul jayında Anselmoğa aytqanda Kamillanı därepteuden quanış tabuğa mümkendek almaq bolğanın Kamillağa qulaqqağıs yetep qoymağanda, onıñ qızğanış torına tutılatınında kümän joq-tı, alayda budan aldın-ala mağlumdar bolğan kelenşek bul habarğa jaybaraqat qana qulaq saldı.
Yerteñene, tüske astan keyen, üşeue oñaşa qalğanda Anselmo Lotariodan süyekte Hlorasına arnap şığarğan öleñen oqıp beruen ötende, — Kamilla onıñ kem yekenen bäreber belmeyde, sondıqtan ayaşıñ jayında oyıñdağıñnıñ bären erkelmey ayta berueñe boladı, dede.
— Kamilla belgen künde de yeşteñe jasırıp qalmas yedem, — dede Lotario kelespey. — Ğaşıq jegetteñ ayaşınıñ sululığın däreptep, qatıgezdegene ökpe aytqanı — onıñ jaqsı atına ker keltergendek yemes. Qalay bolğanda da, äyteuer, mınau raqımsız Hlora jönende keşe şığarğan sonetem:
Mılqau tünek tüskende jerge biekten,
Baurağanda pendene uyqı samalı,
Azabımnıñ jürgezem muñlı sanağın,
Quderet pen Hlorağa arnap süyekte.
Tañ şapağı aşqan kezde ber demde
Şığıs betteñ qızıl aray qaqpasın,
Kürsenes pen ökpe-reneş astasıp,
Ağıtılar tolas tappay keudemnen.
Kök aspannan jerge qaray üderep,
Şañqay tüste ot jebeler jauğanda,
Zar ileymen, ışqınamın yeñerep.
Mene, tağı tün de kelde tünerep,
Quderet pen Hloranıñ sañırauğa
Uqsasın belep, ah uramın debderep.
Kamillağa sonet unadı, äserese onı Anselmo qattı unattı; jaqsı yekenen aytıp, osınday keremet şınayı sezemge qayrılmaytınına qarağanda bul hanım, şaması, asqan qatıgez bolğanı ğoy, dede. Beraq, sol arada Kamilla:
— Ğaşıq aqındardıñ auzınan şıqqan sözdeñ bäre şındıq pa? — dep suradı.
— Aqın retende olar jalğan söyleyde, beraq ğaşıq retende olardıñ aytarı az boladı äre adalın aytadı, — dep jauap qattı Lotario.
— Buğan yeş kümän joq, — dep kelese kette Anselmo onımen. Bulay degende, osı qoştauı arqılı Lotarionıñ Kamilla aldındağı bedelen öseru maqsatın ğana közdegen, beraq Lotarioğa ıqılası auıp ketken Kamilla Anselmonıñ bul qiturqısın añğarmadı.
Lotarioğa qatıstınıñ bärene büyrege burıp turatındıqtan, oğan qosa onıñ bütkel arman-oyı men jazbaları özene ğana bağıştalğanın jäne şın mänendege Hloranıñ öze yekenen jaqsı beletendekten, ol Lotariodan tağı qanday sonete nemese basqaday öleñdere barın suradı.
— Ber sonet bar, — dep jauap qattı Lotario, — beraq bul alğaşqısı sekelde jaqsı ğoy nemese, durısı, sol sekelde şamalı ğoy dep oylamaymın. Onı özdereñez ayta jatarsızdar:
Jek körumen-aq tübeme jeterseñ sen,
Belem onı, qularım haq qurdımğa.
Belem tağı, juldız janar, nur tulğa
Ajarıñnıñ qulı bop ötermen men.
Ataqtan, quştarlıqtan, ömerden jerep,
Attağan şaqta aqırğı şekten,
Ünsezdek yelene, janımdı jüdetken
Asıl beyneñ berge ketede yerep.
Qasterlemnen osı, ardaqtı altınnan,
Ayıra almas mene aqırğı sätte
Selqostıq ta, unatpau da qabarıp.
Sorlı basım! Ağısta qaldım alqınğan,
Qarasam da qanşa, quat ezdep dätke,
Jol közer juldız körsetpeyde janarın!
Anselmo yekenşe sonette de berenşesenen artıq bolmasa kem bağalamadı, osılayşa özen şır aynaldıra şırmap, abıroysızdıqqa berek yetep baylağan şınjırdıñ buınına buın jalğay berde; öytkene, Lotario abıroyın äserese qattı bılapıttağan kezde ol oğan: mene, ar-namısım üşen yende ğana alañsız bolatın boldım, degende aytatın; däl osılay Kamilla da masqaraşılıq tuñğiığına qaray bayau sırğanap bara jatqan-dı, al küyeuene ol tazalıq pen jaqsı ataqtıñ asqar şıñına qaray örlep bara jatqanday köreneten. Äytse de, ber jolı Kamillağa kütuşe qızımen oñaşa qaludıñ orayı kelde de, Kamilla oğan bılay dep tel qattı:
— Qımbattı Leonella, özemde tım arzan bağalap, jıldam ıñğay bergenemneñ saldarınan Lotarionıñ ber tabandap qol jetkezudeñ ornına jüregemde berden jaulap alğanına uyalıp jürmen. Quştarlığınıñ bet qaratpas bolğanın, qarsılığımdı japırıp jebergenen qaperenen şığarıp, mene ikemge köngeş nemese jeñeltek dep jazğıra ma dep qorqam.
— Buğan bola qapa bolmay-aq qoyıñız, meyerban hanım, — dede Leonella, — onda turğan däneñe joq: yeger sıylıqtıñ öze şınımen täuer de bağalı bolsa, onıñ qundılığı şapşañ qolımızğa tigenene baylanıstı tömendemeyde. “İgelekteñ yerte-keşe joq” deyten maqal bar yemes pe.
— Mınaday da maqal bar: “Arzanğa tüskenneñ qadere de arzan”, delenede, — dep söz qıstırdı Kamilla.
— Bul mäteldeñ sezge qatısı joq, — dep qarsılıq belderde Leonella, — sebebe, mahabbat, yestuemşe, berde qus bop uşsa, berde jayau jürede, bereumen quyğıtsa, yekenşe bereumen mitıñdaydı, bereulerde muzdatsa, öñgelerde örtep jeberede, bereude jaraqattasa, yekenşe bereude şeyet qıladı, onıñ telege qas qağımda tutanıp, qas qağımda öşue mümken, tañerteñ ol qamaldı qorşauğa aladı, al keşkesen qamal qirap jatadı, öytkene, oğan qarsı turarlıq küş joq. Olay bolsa, neden qaueptenep, neden üreylenep otırsız? Sebebe, Lotario da tap sonday kepte bastan keşte yemes pe, öytkene mahabbat yekeueñezde berdey teze bükterudeñ quralı yetep qojayınımnıñ saparğa ketuen qalap aldı ğoy. Mahabbat oylastırğan närse tap sol Anselmonıñ üyde joq kezende, ol qaytıp kelgenge şeyen eske asuğa ties yede, öytkene onıñ sapardan qaytıp oraluı bäreneñ şırqın buzatın: sebebe, telegen orındauğa kelgende mahabbat üşen oñtaylı jağdaydan artıq jaqsı kömekşe joq qoy, sondıqtan ol munı, äserese alğaşqı kezderde, oyğa alğandarın orındauğa barınşa paydalanıp qaluğa tırısadı. Munıñ bären negezenen öz täjeribemnen belem, äldekemnen yestegen äñgemem yemes, keyen ber rete kelgende özem jayında aytıp berermen sezge, sinora, — sebebe men de yet pen süyekten jaralğan janmın ğoy, oğan qosa äle jaspın. Aytayın degenem, sinora Kamilla, sez oğan salğan jerden senep, berden köne ketken joqsız, köz janarı, kürsenese, aytqan söze, bergen uädese men tartularına qarap aldımen onıñ jan düniesene tereñ boyladıñız, söytep onıñ adamgerşelek qasietteren tanıp, mahabbatqa äbden layıq yekenene közeñez jette. Olay bolsa, yeke jüzdelek pen menmendek sıbırına qulaq türmeñez, Lotarionı qalay sıylasañız, onıñ da sezde solay sıylaytınına özeñezde sendereñez: mahabbat torına tutılğanıñızğa ol sonşalıqtı quanıştı äre baqıttı, osınau mahabbat torı onıñ aldındağı qader-qurmeteñezde burınğıdan da arttıra tüsede, oğan qosa ol ärber tütene tüzu ğaşıqqa tän boluğa ties deleneten tört B-men ğana yemes, yağni bası bostığı, bayqampazdığı, bolattay berektege, bükpeley beletendegemen ğana yemes, külle äleppemen de maqtana aladı — muqeyät tıñdañız, qazer onı sezge jatqa aytıp berem. Öz tüsenegemşe, ol aqıldı, odan soñ älge tört B kelede, därepte, yeste, jegerle, zeyende, inabattı, kelbette, lauazımdı, meyeremde, namısqoy, ornıqtı, parasattı, raqımdı, sabırlı, täuekelşel, uäzipalı, şalımdı.
Bul äleppe Kamillanıñ köñelen sergetep jeberde, söytep ol Leonellanıñ mahabbat mäselesendege täjeribese sözene qarap bağalauğa bolatınnan, şın mänende, äldeqayda moldau yeken dep şeşte. Sol arada Leonella munısın moyındap, önegele şañıraqtan şıqqan, sol qalanıñ turğını bop tabılatın ber jas jegetpen oynap-külep jürgenen Kamillağa jayıp saldı; bul habar Kamillanı şoşıtıp jeberde, ar-uyatına qater tusa osı ber tustan tuuı mümken-au dep, üreylenep qaldı. Qadağalay surap, qatınastarı qanşalıqtı tereñdegenen belmek boldı. Anau yeş qısılıp-qımtırılmastan qatınastarı tepten tereñdep ketkenen ayttı. Älbette, ärdayım osılay boladı: hanım mült ketse boldı, kütuşe äyel de qolma-qol uyatın joğaltadı, söytep, hanımnıñ sürengenen körep öze de sılti bastaydı, onı jurttıñ belep otırğanınan qımsınbaydı. Amalı tausılğan Kamillağa Leonelladan süygen jegetene özeneñ aşınalığı jayında aytpauın surap jalınudan basqa yeşteñe qalmadı, sonday-aq Anselmo men Lotario belep qoyması üşen jeke basınıñ jeñel jüresen de qupeyäda ustauın ötende. Leonella uädene berudey-aq berde, beraq onı orındau jağın oñdırmağanı sonşa, Kamillanıñ osı qızdıñ qırsığınan abıroydan ayrılıp qaluım mümken-au degen sezege aqırı rasqa şıqtı, öytkene qojayın äyeldeñ burınğı öktemdekten qol üze bastağanın bayqağan jäne köñeldesemen jatqan jereneñ üstenen tüsken künde de bäreber ustap bermeytenene kämel senemde, uyat degende umıtqan, ädepsez Leonella jegeten üyge alıp keluden tayınbağan-dı, — qojayın äyelder jasaytın künäneñ zardaptı saldarınıñ bere osınday: olar kütuşelereneñ küñene aynalıp, jağımsız da jierkeneşte esteren bürkemelep otıruğa mäjbür boladı. Kamilla da tap osınday kepte bastan keşte: üyendege bölmelerdeñ berende süyektesemen quşaq qauıştırıp jatqan Leonellanıñ ber yemes, berneşe ret üstenen tüste, alayda oğan tepte reneş belderuge de batılı jetpede, keresenşe jegeten jasırıp tastauğa järdemdesep, Anselmonıñ körep qalmauı üşen qolınan kelgenneñ bären jasap baqtı. Alayda, olardıñ osınday ayla-amaldarına qaramastan, ber jolı Lotario älge jegetteñ ala tañda Anselmo üyenen şığıp bara jatqanın bayqap qaldı; bunıñ kem yekenen belmegen ol äu basta közeme qos körengen yeken dep oyladı; beraq, plaşın qausırınıp alğan älgeneñ asqan saqtıqpen, adımın abaylay basıp jılıstap bara jatqanın körgende añğal boljamınan aynıp, basqa ber tujırımğa kelde: aqır ayağında Kamilla jol tauıp şıqpağanda bul tujırımınıñ saldarınan bäre de oñalmastay opıq jegen bolar yede. Leonellanıñ bul düniede bar-joğın Lotario müldem umıtıp ketken-de, sondıqtan Anselmonıñ üyenen osınday mezgelsez uaqıtta şığıp kele jatqan adamnıñ Leonellağa kelue mümken-au degen oy qaperene kerep te şıqpağan; sol arada ol özene op-oñay ıñğay bergene sekelde, bul jolı da Kamilla köñelşektek jasap, jıldam köne qoyğan yeken dep tüyde, — jeñel jüreske salınğan jubaydıñ jaman qulığınan tuındaytın saldar osınday boladı: tepten sol jalınıp-jalpayu, uäde beru arqılı tar tösekte tabısuğa qol jetkezgen aşınasınıñ aldında da qadere qalmaydı, öytkene aşınası onıñ basqa bereumen tabısuı yendege jerde budan äldeqayda jeñelge tüsede dep oylaydı, sol sebepte bolmaşı küdekteñ öze oğan yende aqiqat şındıq sekelde yeles berede. Osını körgen Lotario, şaması, aqılın joğaltıp alsa kerek, ustamdı menezenen ayrılıp, debderep qaldı, öytkene janın jegedey jegen joyqın qızğanış apşısın quırğan, Kamilladan qalayda öş aluğa ıntıqqan ol, — şın mänende özeneñ aldında yeş ayıp-kenäsı bolmasa da, — bas qatırıp jatpay, äle tösegenen de turıp ülgermegen Anselmoğa jügerep barudan basqa täuer de jöndem yeşteñe oylap taba almadı, söytep oğan bılay dep tel qattı:
— Belep qoy, Anselmo, özeñe aytuğa oqtalğan ber sözemde ayta almay, özemmen özem arpalısıp, azapqa tüsep jürgeneme köp kün boldı, yende onı senen jasırar şamam joq jäne qaqım da joq. Belep qoy, Kamilla yesemde qamal bereluge könde, qanday şart qoysam da qabıldauğa dayın. Bar şındıqtı özeñe osı künge şeyen aytpay kelgenemneñ jalğız ğana sebebe — bul onıñ äyelderge tän änşeyen qıltıñ-sıltıñı yemes pe yeken, öz ruqsatıñ boyınşa beldere bastağan süyespenşelek sezemem şınayı närse me, sonı sınaqtan ötkezep, tekseru jayın oylastırıp jürgen joq pa yeken, soğan anıq köz jetkezgem kelgen. Buğan qosa, yeger Kamilla adal jubay bolsa jäne yekeuemez oylağanday ezge qasietterdeñ iese bolsa, onda özene ıntızarlıq beldergenemde sağan habarlaytın şığar dep oylağam, beraq onıñ buğan asıqpay jürgenen körep, bergen uädeseneñ jalğan yemestegen tüsendem, — al mağan ol kiem-keşegeñde saqtaytın bölmede (ras-aq: özdere ädette däl osı bölmede tabısatın), özeñ tağı ber jaqqa ketken kezde jolığısuğa uäde yette. Alayda, aşuğa yerek berep, jedel türde kek qaytaruğa kerespey tura turuıñdı surar yedem, öytkene ol äzerşe tek qeyälmen ğana künä jasadı, al onı es jüzende jasağanşa oyı özgerep, basqa arnağa auıtquı, söytep älge künäne opasız piğılına degen ökeneş almastıruı äbden mümken ğoy. Yendeşe, osı künge şeyen ärdayım nemese ärdayım derlek aqıl-keñesemde tıñdap kelseñ, qazer özeñe aytqalı otırğan tağı ber keñeseme qulaq sal: keyen bären közeñmen körep, köñelge tüygennen keyen qanday şara qoldanuıña bolatını jayında baysaldı baylam jasauıñ üşen munı jaqsılap yeseñde saqta. Ötken jolğıday, yeke-üş künge ber jaqqa baratınıñdı ayt ta, özeñ kiem-keşek saqtaytın bölmege tığılıp qal, onda kelemder men basqa da mülekter turğandıqtan osığan öte qolaylı orın bop tabıladı. Sol jerde yekeuemez Kamillanıñ qanday piğıl-niette jürgenen öz közemezben köreten bolamız, yeger oyğa alğan ese opasızdıq bolsa, solay yekenende şübä joq, onda altın basıñdı qorlağanı üşen ayausız jaza bereten, artıq sözge barmaytın, bären aldın-ala yeskergen, aqılmen äreket yeteten jendetke aynaluıña boladı.
Lotarionıñ aytqandarı Anselmonı äre tañğaldırıp, äre tañdandırıp, tığırıqqa terep qoydı, öytkene munday äñgemene yende yestimen dep müldem kütpegen, — Lotarionıñ jalğan üzdeguen jubayı üzelde-keselde tıyıp tastadı dep oylap, töbese kökke yele jetpey jürgen. Yedenge köz audarmay qarağan qalpı uzaq otırdı, sosın aqırı:
— Sen nağız dos yekeneñde däleldep berdeñ, Lotario. Aqıl-keñeseñde buljıtpay orındaytın bolam. Ne esteseñ sonı este, beraq mına kütpegen jağdayğa oray munı qupeyäda saqta, — dede.
Lotario soğan uäde yette, beraq Anselmonıñ üyenen şıqqan boyda-aq älge aytqandarına oñbay ökende, munıñ ülken aqımaqtıq bolğanın tüsende, öytkene osınşa qatıgezdek pen jeksurındıqqa barmay-aq Kamilladan onıñ öze-aq kek ala alatın yede. Uşqalaqtığı üşen özen-öze qarğap-selep, ustamsızdığı üşen teldede, bul ağattıqtı qalay jöndep, tığırıqtan jol tabu üşen qanday amal jasau keregen belmey dağdardı. Aqır soñında Kamillağa barıp bolğan jaydıñ bären aytıp ayıptanğandı jön körde; bunıñ reten kelteru oğan qiınğa tüsken joq — sol küne-aq onımen oñaşa jüzdeste, özderen yeşkem tıñdap turmağanına köz jetkezep alğan soñ Kamilla bılay dede:
— Beleseñ be, janım Lotario, jüregemneñ qattı auırıp, sızdap turğanı sonşa, osı qazer jarılıp keteten sekelde, yeger de aqi-taqi jarılmasa onda ber ğajaptıñ kömegemen ğana aman qaluı mümken. Bere qara: Leonellanıñ arsızdıqqa salınğanı sonşa, köñeldesen üyeme alıp kelep tüne boyı oynap-kületende şığardı, munısı meneñ jaqsı atıma nuqsan kelterep jür, öytkene älge jegetteñ beymezgel uaqıtta üyemnen şığıp bara jatqanın körgenderdeñ oyına ne türle kümän kerue mümken ğoy. Mağan äserese auır tietene — onı ne jazalay almaytınım, ne ursıp-söge almaytınım, öytkene öz es-qılıqtarımızdıñ bası-qasında jürgendekten onıñ es-qılığı jayında jumğan auzımdı aşpauğa mäjbür bolam, osınıñ bäre ber bälege bastay ma dep qorqam.
Onı ünsez tıñdap otırğan Lotario äu basta munıñ bären Kamilla älgeneñ özene yemes, Leonellağa kelgenen däleldemek bop köz aldau üşen qiıstırıp otır dep oylağan; alayda Kamillanıñ qattı küyzelep, jılap, özenen aqıl-keñes surağanın körgennen keyen oğan qaltqısız sende, sengen soñ burınğıdan da beter uyalıp, estegen esene qattı ökeneş belderde. Söytse de, Kamilladan bekerden-beker küyene bermeuen ötenep, Leonellanıñ yeserlegen auızdıqtaudıñ ber jolın oylap tabatının ayttı. Aqır ayağında Lotario degberen qurtqan düley qızğanıştan Anselmoğa barıp bären bayandap bergenen, söytep Kamillanıñ opasızdığına köz jetkezu üşen, yekeuara kelesem boyınşa, onıñ kiem saqtaytın bölmede jasırınıp jatatının ayttı. Osınau yesalañdığına keşerem yetuen surap jalbarınıp, jağdaydı qalay qalpına kelteruge bolatını jayında, nägümandığı saldarınan kerep ketken mına qiır-şiır şıtırmannan qalay jol tauıp şığa alatını jönende keñes beruen ötende.
Lotarionıñ aytqandarın yestegen Kamilla ne derde belmede, ızadan küyep kete jazdap, öze turalı osınday öreskel oydıñ jetegende jürgene üşen jäne oğaş ta ospadarsız eske barğanı üşen Lotarionı jerden alıp, jerge salıp teldep, ädel de orındı ökpe-reneş belderde; alayda äyeldeñ aqıl-oyı tatımdı tujırım jasauğa kelgende yerkekteñ aqıl-oyınan olqı tüsep jatatınımen, jaqsılıqqa da, jamandıqqa da ün qatuğa kelgende jaratılısına tän qasietene baylanıstı odan alğırlau bolğandıqtan, Kamilla osınau ber qarağanda sına qağılar sañılau joqtay köreneten tığırıqtan şığar joldı qas pen közdeñ arasında-aq taptı. Söytep, Lotarioğa Anselmo yerteñene tap sol özdere uağdalasqan jerde tığılıp jatatın bolsın, sonı qatañ qadağala, dede; sosın osınau jasırınbaqtan äjetterene asatın payda tappaq oyı barın, nätijesende ber-beremen alañsız aymalasıp, qumar qandıruğa jol aşılatının qulaqqağıs yette; arğı oyın aqır ayağına deyen aşpağan ol, Lotarioğa Anselmo tığılıp qalğan kezde Leonellanıñ şaqıruımen eşke kerep, qoyılğan suraqtarğa Anselmonıñ yestep jatqanın belmeytendey keyepte jauap berue keregen ğana yeskertte. Lotario özeneñ äre batılıraq, äre meylenşe saq äreket yetue üşen Kamilladan oyğa alğan ese jayında tolığıraq aytıp beruen surap jalına bastadı.
— Sağan äreket yetudeñ kerege joq; qaytalap aytam, sağan tek suraqtarıma jauap beru ğana qajet. — Mene, Kamillanıñ oğan aytqanınıñ bar-joğı osı ğana boldı, öytkene özene öte oraylı körengen nieten Lotarionıñ jaqtırmay tastauınan, söytep tiemsezdeu basqa berdeñene oylap tauıp, keresep ketuenen qorqıp, oğan öz josparı jayında aytpay tura turğandı jön körgen-de.
Budan soñ Lotario ketep qaldı, al yerteñene Anselmo derevnyadağı tanısına bara jatqan bop şığıp kette de, qaytıp kelep jasırınıp qaldı — Kamilla men Leonella qolaylı jağdaydı qarastırıp qoyğandıqtan, bul oğan qiındıqqa tüspede.
Söytep, Anselmo tığılıp qaldı, tula boyın ayrıqşa tolqu bilede: osı qazer köz aldında äldekemder ar-namısın lastay bastaytının, qas qağım sät ötpey-aq bağa jetpes baylığın — süygen jarı Kamillanı ol osılay bağalaytın — äldekemder alıp ketetenen kütep jatqan adam ğana, şaması, osınday tolğanıstı bastan keşse kerek. Anselmonıñ tığılıp jatqanına kämel senemde Kamilla men Leonella kiem saqtaytın bölmege kelep kerde; tabaldırıqtan attay bere-aq Kamilla auır kürsenep alıp bılay dede:
— Ah, meyeremde Leonella! Rayımnan qaytaruğa tırısıp äure bola ma dep oyğa alğan esem jayında özeñe yeşteñe aytpağanmın, sonı qazer orındauğa dätem jetpey tur, qane, Anselmonıñ qanjarın alşı, qasietsez keudeme qadaşı onı! Jo-joq, tura tur, nege men bereudeñ kenäsene bola qaseret şeguge tiespen? Yeñ aldımen, Lotarionıñ ardan jurday ädepsez köze boyımnan sonşalıqtı ne tapqanın, nege bulayşa ayaq astı batırlıq körsetep, qara niet quştarlığın mağan bayan yetkenen, söytep özeneñ dosın masqaraşılıqqa uşıratıp, meneñ ar-namısımdı ayaqqa basqanın belgem kelede. Barşı terezege, Leonella, şaqırşı onı, — qazer onıñ köşede turğanı anıq: arsız telegem qaşan orındalar yeken dep tosıp turğan şığar. Beraq, odan burın meneñ telegem — qatıgez bolğanımen qasiette telegem orındalar.
— Ah, qaderle hanım! — dep sarnap qoya berde äre añğarımpaz, äre bärenen habardar Leonella. — Qanjar sezge ne kerek? Şınımen-aq özeñezde özeñez öltergeñez kele me älde Lotarionı öltermeksez be? Beraq, qanday jağdayda da bäreber ar-namısıñız ben jaqsı atıñızdı harap qılasız. Odan da eşten tınıñız da, osınau azğındı özemez oñaşa otırğanda tabaldırıqtan attatpañız. Oylap köreñezşe, sinora, bez näuetek äyelmez, al anau yer adam jäne onıñ üstene äy-şayğa qaramaytın döker bereu. Yeger ol munda quştarlıqtan köze qarauıtıp, aram piğıl jetegemen kelgen bolsa, onda oyğa alğanıñızdı orındaymın degenşe özeñez üşen ölemnen de jaman bop şığatın nieten eske asırıp ta ülgerue mümken ğoy. Äy, osı Anselmo mırzamdı-ay, anaday aldamşını üyende yerkensetep qoyğanı nese yeken? Aytalıq, sinora, onı ölterdeñez deyek, — meneñşe, közdep jürgeneñez de osı seyäqtı, — sonda mäyette qaytpekpez?
— Ne esteymez deyseñ be? — dede Kamilla. — Onı Anselmo jerlesen, — bul es oğan köñelde demalıs sekelde köreneten şığar, öytkene ol jerge özeneñ masqaraşılığın kömede ğoy. Al, şaqır yende onı munda, — qara niete üşen qaytarılatın kekte keşeueldete beruem — jubayılıq adaldıqqa bergen serteme satqındıq jasaumen berdey sekelde bop tur özeme.